Het bericht dat de zelfzuivelende boeren slechts eenmaal per maand een analyse op de rauwe melk van de melktap moeten laten uitvoeren is zeer verontrustend. Hieruit blijkt dat er nauwelijks controle is op deze vorm van straatverkoop. Dit is melk bestemd voor menselijke consumptie dat nauwelijks voldoet aan de Europese wetgeving gelet op het rijtje voedselveiligheids verordeningen die wij rijk zijn en waar de reguliere voedingsmiddelenindustrie zich aan moet houden. Onbegrijpelijk dat dit risico voor de volksgezondheid nog bestaat. Er bestaat wel een oeroude Hygiënecode voor Boerderijzuivelbereiders (BZB’s) sinds 2006 en deze is naar het schijnt 9 jaar geleden voor het laatst bijgewerkt. De intentie van de NVWA is dat alle Hygiënecodes iedere 6 jaar opnieuw beoordeeld worden.  In de ambtelijke wereld kijkt men niet op een jaartje, toch?

Rauwe melk, de riskante smaak van puur natuur
Melk dat warm uit de koe komt heeft een bijzonder lekkere smaak. Het is volvet en bevat snel 3,5 tot 4% vet en het heeft een bijzonder rijk aroma vergelijkbaar aan dat van boter. Het bevat veel natuurlijke antibiotica, lactininen genaamd en enzymen. De bacteriële besmetting is en blijft een dingetje. De koe ligt 50% van zijn tijd op de grond, daar waar zij zich het prettigst voelt. Dat is altijd een omgeving waar een zware fecale besmetting heerst. Daarnaast komen er veel thermofiele sporevormers voor in het kuilvoer dat de koe krijgt. Hier heeft de melkpoeder industrie veel last van. Chronobacter sakazakii is een beruchte en niet te vergeten de Lactobacillus stearothermophilus die allerlei vervelende ziektes kunnen veroorzaken. Vroeger bevatte melk vaak Salmonellae en Cholerae bacteriën die acute voedselvergiftiging veroorzaken. Deze bacteriën zijn overigens algemeen in de natuur voorkomende bacteriën, vooral waar zoogdieren leven. De mens inbegrepen.

Nutricia, de pionier van veilige zuivel
Het was al in 1896 dat de gebroeders Van der Hagen in Zoetermeer begonnen met het produceren van een voeding voor baby’s, waarvoor geen moedermelk beschikbaar was. Het ondersteunen van mensen die een op maat afgestemde voeding nodig hebben, werd het speerpunt van het bedrijf. Pathogene bacteriën zoals cholera en salmonella kwamen veelvuldig voor in babymelk met desastreuze gevolgen van dien. Dit bedrijf heeft de pasteurisatie van melk min of meer geïntroduceerd, juist om cholera te voorkomen.

Het COKZ, een verhaal apart
De code is opgesteld door het Productschap Zuivel in samenspraak met de Bond van Boerderijzuivelbereiders en is door de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport goedgekeurd. De handhaving van deze code is door de NVWA uitbesteed aan het COKZ dat zijn ouderwetse naam (Centraal Orgaan voor Kwaliteitsaangelegenheden in de Zuivel) wat opgefrist heeft nadat de controle op eieren erbij was gekomen sinds 2019. Een jaar later de naam iets minder oubollig gemaakt en veranderd naar:  Controle Orgaan Kwaliteits Zaken. Het COKZ is de eerste lijns Nederlandse toezichthouder op het gebied van zuivel, pluimvee en eieren en redelijk slaperig van opzet. De NVWA heeft op haar beurt toezicht op het COKZ.

Prijsdruk vanuit de Retail is de hoofdoorzaak
De beheersing van de voedselveiligheidsrisico’s in de hele voedselketen wordt steeds belangrijker. Vooral door de schaalvergroting die de boeren moeten hebben ondergaan als gevolg van de prijsdruk die met name de supermarkten hen opleggen vallen vaak gaten in het controlesysteem. In de VS is dit al te zien. Daar geldt een schaalgrootte die snel een factor 10 bedraagt ten opzichte van wat wij in de EU gewend zijn. Daar komen de meest spectaculaire voedselvergiftigings zaken vandaan waarbij snel tientallen doden vallen. Er zullen weinig boeren een gedegen voedselveiligheidsplan hebben inclusief een gevarenanalyse van zijn bedrijfs- en procesvoering. Dit is een bekend fenomeen binnen de hele sector van primaire landbouwproducten. Er zijn zelfs leghennenbedrijven die per dag 60(!) ton eieren het erf af rijden met nauwelijks beheersmaatregelen voor de voedselveiligheid.

De boer draagt over tien jaar een witte jas
Deze voorspelling heb ik reeds eerder gedaan in mijn boek ‘Leugens op mijn bord’ waarin ik de voedselveiligheidsrisico’s beschrijf die hun oorsprong vinden op de boerderij of akker. Veel QA managers houden zich niet bezig met de oorsprong van de toeleveringsketens van de primaire grondstoffen, terwijl zij daarvoor verantwoordelijk zijn. De blauwe of groene overall als bedrijfskleding was in de 60-er jaren van de vorige eeuw ook gebruikelijk in de voedingsmiddelenindustrie. Toenemende beheersing van de voedselveiligheidsrisico’s als onderdeel van het HACCP programma hebben ervoor gezorgd dat de witte werkkleding haar intrede deed.

Hoe zit het met de virusbesmettingen vanaf de boerderij?
De verspreiding van het vogelgriep virus, ook wel bekend onder H5N1 virus dat pas in 1996 is geïdentificeerd baart mij grote zorgen. Vanaf 2020 komt het virus het jaar rond voor in de pluimveehouderij. In 2023 is de eerste besmetting waargenomen van de mens. Een veehouder in de VS is er officieel mee geïnfecteerd geraakt met overigens milde gevolgen. De sprong van dier naar mens heeft de wetenshap goed wakker geschud. Er bestaat onder de wereld bevolking geen groepsimmuniteit tegen dit virus. Influenza en Covid 19 virussen hebben inmiddels te maken met de groepsimmuniteit. Zorgwekkend is dat er weinig inzicht is in de werkelijke hoeveelheid van besmettingen in de wereld veehouderij wegens een gebrek aan monitoring. Die is er nog niet. Regeringen doen er goed aan om de Covid-19 draaiboeken vast uit de kast te halen en te zorgen voor optimale genetische transparantie die bij de laatste pandemie veel levens gespaard heeft. Laboratoria weer afstoffen, de deskundigheid van onze RIVM wat bijspijkeren, hopla, dan zijn wij er klaar voor om Nederland en de rest van de wereld pandemie proof te maken.

Verbeterpunten voor de agrarische sector

• Voedselveiligheids borging invoeren volgens de principes van HACCP. Koppel dit gerust aan de Global GAP procedures waar een boer zich nu al aan kan gaan houden
• Voer beheersmaatregelen in omtrent de verkoop van rauwe melk via de melktap. Koppel de microbiologische analyses die reeds op de rauwe melk uitgevoerd worden aan de procedures rondom de melktap
• Laat het COKZ de zelf zuivelende boeren collectief een aansprakelijkheidsverzekering afsluiten
• Voer bedrijfskleding in dat toepasselijk is voor een hygiënische melkwinning
• Werk de hygienecode BZB bij. Het liefst vóór 2050…

De shit uit het verleden is mest voor een mooie toekomst