De recall van Albert Heijn van Poolse diepvries blauwe bessen is erg bijzonder omdat het juist een ‘health-‘ ofwel ‘superfood’ betreft. Ziek worden van gezond eten lijkt een tegenstelling. Toch is de oorzaak makkelijk te verklaren. De bes kan alleen met intensief handcontact geoogst worden om nog een toonbaar product te krijgen. Daar zit het gevaar. De Poolse plukkers zullen nooit hun handen gaan desinfecteren voor de werkzaamheden, laat staan met handschoenen werken. Zo werkt het niet in de primaire sector. Wanneer de bessenboer een voedselveiligheidsplan zou hebben dat gebaseerd is op de principes van HACCP dan zou dit gevaar beter beheerst kunnen zijn. Dit is helaas niet verplicht terwijl gelet op de gedwongen schaalvergroting het degelijk wel noodzakelijk moet zijn. Ik heb al eerder een pleidooi gehouden voor invoering van voedselveiligheids procedures in de primaire sector. Dit heb ik uitvoering beschreven in mijn laatste boek: ‘Leugens op mijn bord’. Pagina 178 om precies te zijn. Recent nog in mijn column van 2 januari 2025 heb ik de onbeheerste risico’s van de rauwe boerderijmelk aangekaart. We zullen nog meer dergelijke schandalen moeten ondergaan voordat de sector wakker wordt.

Wat is hepatitis?
Hepatitis is een vervelend virus dat leverontsteking kan veroorzaken waar niet mee gespot moet worden. De A variant is de minst agressieve, B en C zijn vaak fataal. Mensen die drager zijn vormen een belangrijke besmettingsbron. De trage gang van zaken is te verklaren. De eerste gevallen werden in oktober al gesignaleerd, waarop het RIVM vragenlijsten naar de patiënten stuurden om de bron op te kunnen sporen. Het blijft lastig om je te herinneren wat je zo’n 4 weken geleden hebt gegeten, zo lang kan het duren  voordat je ziek wordt. Het probleem is dat pas op 12 januari 2025, bijna drie maanden later na lang puzzelen de oorzaak was gevonden. Dan kan best uitlopen op een massaclaim voor Albert Heijn en wellicht andere retailers.

De risico’s van handpluk van blauwe bessen
Virussen kunnen makkelijk op de schil overleven zolang die in tact blijft. Citrusfruit heeft een agressieve schil dat ook verwijderd wordt. Bij kiwi’s vormt de ruwe schil juist een ideale schuilplaats voor allerlei bacteriële viezigheid. Zo kan ik veel voorbeelden uit het groentenschap noemen.

Handcontact met mensen en met voedingsmiddelen blijft riskant.
Tijdens de Covid-19 pandemie heeft men snel het handenschudden afgeleerd omdat deze contactbesmetting effectief virussen en ook pathogenen kan overdragen. Met hand geplukte landbouwproducten is het niet veel anders. Tel daarbij op dat het veelal zeer ongeschoolde arbeidskrachten zijn die nauwelijks enig besef hebben van hygiëne, dan is de besmetting te verklaren. Een mens kan pathogeendrager zijn zonder zelf ziek van te worden. Salmonella (ook wel paratyfus genoemd) is hier een goed voorbeeld van. Spanje bijvoorbeeld, omarmt de instroom van asielzoekers en tijdelijke werkkrachten uit Noord Afrika. Deze mensen nemen hun hygiëne tradities van thuis mee zullen we maar zeggen. Dit zijn wel de mensen die onze Spaanse akkerbouwproducten oogsten.

Het verhaal van Typhoid Mary
Zij was een kok die begin 1900 voor veel families de maaltijden bereidde en onbewust haar klanten besmette met de tyfus bacterie zonder dat zij zelf er ziek van werd. Later zijn meer voorvallen geweest van medewerkers in de voedingsmiddelenindustrie die met handcontact ongemerkt veel klanten besmet hebben. Dit is een van de redenen waarom tegenwoordig in de voedingsmiddelenindustrie hand desinfectie is ingevoerd, samen met het dragen van handschoenen. Dit sluit ieder risico uit van besmetting door pathogene bacteriën.

Rauwe producten met een neutrale zuurgraad het meest riskant
Zo’n beetje het hele groentenschap wordt hand geplukt op knolgewassen na zo’n beetje. Niet alleen handcontact kan ziekteverwekkers overdragen maar ook de bemestings methode van de gewassen. Vooral bij Bio wordt organische mest gebruikt dat niet bepaald steriel te noemen is. Zonlicht kan veel virussen doden door het Ultra Violet licht. Gevaarlijker wordt het wanneer de drijfmest geïnjecteerd wordt en zo beschermd wordt door een laagje aarde. Hierover heb ik mij twaalf jaar eerder opgewonden:

Welke acties kan de voedingsmiddelenindustrie in Nederland nemen?
Vooral bedrijven die vers of diepvries verpakte producten produceren moeten hun voedselveiligheidsplan naar aanleiding van het leerzame voorval van Albert Heijn onder de loep nemen. Veel QA managers zullen nu zenuwachtig worden. Hier volgen een paar tips om de dagelijkse stress iets te verlichten:
Desinfecteren is bij wet verboden. Spoelen met steriel water dat met UV-C is bestraald niet. Hier houden de legale decontaminatietechnieken zo’n beetje op. Zeer kort stomen lijkt een oplossing maar zeer riskant voor de product kwaliteit wegens cel beschadiging. Niet alle groenten kunnen hier tegen. Meloenen, ananas bijvoorbeeld kunnen wel wat hitte verdragen. Met ijsberg sla is dit wat lastig maar je kunt wel de buitenste bladen verwijderen, waar overigens het meeste vitamine C in zit.

Wassen van groenten blijft over. In het buitenland zoals Engeland, Frankrijk en de ontwikkelingslanden de VS en Canada wordt nog uitbundig gechloreerd en dat levert weer andere gezondheidsrisico’s op. 15ppm actief chloor in het waswater is geen uitzondering. Blancheren of wokken is de beste manier om voedselveilig rauwe producten te bereiden.

Check de volgende zaken:

1. Valideer het handenwasprotocol opnieuw. Neem swabs van de handen van de medewerkers. Je kunt ook meteen het allergenenbeleid valideren door een allergenenstest uit te voeren. Dit kan belangrijk zijn na kantinebezoek. Je mag niets vinden. Gebruik hiervoor de Neogen testkits voor bijvoorbeeld gluten en aardnoten.
2. Voer een screening uit bij het personeel door iedereen te vragen of men de laatste 3 maanden in een risicoland is geweest waar Hepatitis heerst. Bijvoorbeeld het voormalig Oostblok, de landen rond de Middellandse Zee, Afrika en Azië. Laat de medewerkers zelf aangeven of zij getest willen worden door de bedrijfsarts. 
3. Voer een aanvullende leveranciersbeoordeling uit bij leveranciers die uit deze landen hun producten betrekken. De vragenlijst mag je zelf opstellen. 

Zo ben je zelf voorbereid op de extra leveranciersbeoordelingen die er ongetwijfeld aan zitten te komen.

If you are going through hell, keep going (W.Churchill)